با گذشت 21 سال از اشغال آمریکایی ها، عراقی ها به تلخی صحنه ای که تجربه کردند را به یاد می آورند که شامل ناامیدی می شود و خود را در دولت هایی سست و مشکلات امنیتی و بروز فرقه گرایی در مقابل ملی گرایی نشان داد. افزون بر این که سرقت های بزرگی از مردم عراق صورت گرفت. چه بسا اقلیت ها در عراق سهم بیشتری از این مشکلات را داشتند تا جایی که مجبور شدند مهاجرت از عراق را برگزینند و این در حالی است که هشدارهایی درخصوص پایان اقلیت ها در عراق وجود دارد.
منابع آگاه در کلیسایی عراقی در این باره اشاره دارند "میزان مسیحیان در عراق از 4% به کمتر از 1% از مجموع ساکنان عراق کاهش یافته است و علت آن محدودیت ها و کنار گذاشته شدن ها از نظر سیاسی و اجتماعی است". این منابع تأکید می کنند بیش از 1300 مسیحی در سال های گذشته به وسیله اقدامات خشونت آمیز و بیشتر تروریستی کشته شده اند. بر همین اساس کاردینال لوییس ساکو پاتریارک کلیسای مسیحیان کلدانی -که در نتیجه صدور فرمان ریاست جمهوری در جولای سال گذشته مبنی بر لغو فرمان ریاست جمهوری سابق درخصوص تعیین وی به عنوان پاتریارک بغداد را ترک کرده بود- نوشت "حقوق انسانی و ملی مشروع مسیحیان عراقی در حال نقض شدن است".
همچنین ساکو در سپتامر گذشته یادآور شد "مسیحیان در عراق از شغل های دولتی خود کنار گذاشته می شوند و این به غیر از تغییرات دموگرافیک برنامه ریزی شده در دشت نینوی در مقابل دیدگان دولت عراق است". وی تأکید کرد " 1 میلیون مسیحی عراقی پس از سقوط نظام بعث و پس از مهاجرت اجباری مسیحیان موصل و مناطق دشت نینوی در سال 2014 توسط عناصر داعش به دلایل امنیتی (سلاح خارج از کنترل دولت) و سیاسی (فرقه گرایی و نظام سهم بندی حزبی) و اقتصادی (فساد) و اجتماعی (افراطی گرایی دینی و داعش) مهاجرت کرده اند".
از سویی دیگر میرنا عماد فعال مسیحی در بغداد اشاره دارد " 20 سال پس از اشغال عراق ایده مهاجرت به فکر بیشتر مسیحیان در بغداد خطور می کند و این به معنای بدتر شدن اوضاع برای حضور اقلیت ها در کشور است و این به غیر از تسلط گروه هایی در بغداد است که ادعای نمایندگی سیاسی اقلیت ها را دارند اما در واقع فقط برای منافع خود کار می کنند". وی در ادامه می گوید "خانواده های مسیحی در بغداد و نینوی و بقیه مناطق احساس راحتی ندارند زیرا احساس می کنند مورد هدف قرار گرفته شده و برخی ها می خواهند آنان را از عراق خارج کنند تا بر املاکشان مسلط شوند".
همچنین منابع سیاسی در بغداد می گویند "تغیرات دموگرافیک صورت گرفته در مناطقی از کشور اقلیت های دینی و عرقی از جمله صائبی ها را در بغداد و شهرهایی از جنوب عراق هدف قرار می دهد و باعث محدودیت برای آنان و اجبارشان به سوی ترک کشور به صورت برنامه ریزی شده می شود". این منابع توضیح می دهند "ترورهایی در سال های گذشته رخ داد که تعدادی از صائبی ها را هدف قرار داد و بهانه در این زمینه اختلافات شخصی بود اما در واقع طرحی برای اخراج آنان از عراق می باشد".
همین وضعیت بر ایزدی ها و مسیحیان منطبق است
این منابع اشاره دارند "همین وضعیت برای ایزدی ها و مسیحیان در استان نینوی وجود دارد زیرا مناطق دشت نینوی به صورت تدریجی در حال خالی شدن از مسیحیان است و به علاوه آن مهاجرت مسیحیان از مناطق مرکز و جنوب عراق به موصل وجود دارد". این منابع توضیح می دهند "اقلیت ها احساس کنار گذاشته شدن و بی توجهی در عراق را دارند و بدین ترتیب به درخواست پناهندگی به دلایل بشردوستانه به تعدادی از کشورهای اروپایی روی می آورند که خطرهایی که اقلیت ها با ان مواجه هستند را درک می کنند".
اخیرا هم معبد صابئى ها در استان میسان با حمله مسلحانه رو به رو گشت و این منجر به زخمى شدن 2 تن از نگهبانان آن گردید و باعث خشم پیروان آن در عراق و خارج آن شد. در این خصوص ریاست صائبى ها طى بیانیه اى این حمله را تأیید کرد و از نهادهاى امنیتى خواست "افراد شرکت کننده در این اقدام مجرمانه و خطرناک را مورد پیگرد قرار داده و آنان را یافته و تحویل عدالت دهد تا مجازات گردند". به رغم محکومیت هاى مردمى علیه این حمله که آن را با هدف فرارى دادن آنان از جنوب کشور محسوب کرد اما دولت فدرال هیچ موضعى در این باره اتخاذ نکرده و بیانیه اى در این زمینه صادر نکرد؛ اقدامى که فعالان آن را رهایى صائبى ها توسط دولت و توجه نکردن به آنان تفسیر کردند.
اما ایزدى ها وضعیتشان چندان متفاوت با مسیحیان نیست زیرا مهاجرتشان از کشور به دلیل کشتار، مهاجرت اجبارى و ایجاد وحشت به دست عناصر داعش و محدودیت هایى توسط PKK در سنجار (پایگاه اصلى ایزدیان) افزایش یافته است. در آوریل 2023 سازمان ملل اعلام کرد به دلیل نبود ثبات امنیتى و سیاسى و تأخیر در بازسازى تقریبا 70% از ایزدیان همچنان خارج از سنجار می باشند. گفتنى است داعش 80% از زیرساخت ها و 70% از خانه هاى شهروندان سنجار را نابود کرد و بیش از 2800 نفر همچنان مفقود هستند.
از سویی تحسین شیخ کالو روزنامه نگار ایزدی متخصص در امور اقلیت ها می گوید "تغییر نظام دیکتاتوری به دموکراتیک شاهد تغییری در اوضاع اقلیت ها به سمت ستم و آزار و مهاجرت اجباری بود و قانون اساسی عراق در سال 2005 خالی از تضمین حقوق ایزدی ها به عنوان قشر اصیل عراقی است بلکه این قشر تبدیل به اقلیتی گردید که به رسمیت شناخته نمی شود". وی توضیح می دهد "پیش از سال 2003 نظام دیکتاتوری بود اما ایزدی ها در وضعیت امنی بودند زیرا این قشر با نسل کشی یا تکفیر مواجه نشده بود". شیخ کالو افزود "ایزدی ها خواستار دولت عراقی هستند که آنان را به عنوان عراقی به رسمیت بشناسد و نه اقلیت درجه پنجم زیرا این قشر در زمان فعلی حقوقش را از دست داده و فعالیت واقعی در نهادهای دولتی ندارد و حتی از نظر کرسی پارلمان سهم بقیه اقلیت ها از ما بیشتر است در حالیکه ما به عنوان اقلیت از آنان بیشتر هستیم".