پس از مذاکرات صورت گرفته میان نیروهای مخالف حزب الله و جریان ملی آزاد، طرفین بر روی نامزدی "جهاد ازعور" برای ریاست جمهوری به اشتراک نظر رسیدند. این در حالی بود که دو حزب شیعی "حزب الله" و "جنبش الامل" همچنان بر روی نامزدی "سلیمان فرنجیه" -گزینه مورد مخالفت اکثریت احزاب مسیحی- اصرار می ورزند. موضوع توافق اکثریت احزاب مسیحی بر روی نامزدی جهاد ازعور باعث ایجاد فشار بر روی "نبیه بری" رئیس پارلمان شد تا برای بار دوازدهم جلسه ای برای انتخاب رئیس جمهور تشکیل دهد. جلسه ای که به شکست منتهی شد و این بار هم هیچکدام از احزاب نتوانستند گزینه مطلبوب خود را به موفقیت برسانند.
وضعیت رقابت میان ازعور و فرنجیه
در پایان اکتبر 2022 دوره ریاست جمهوری "میشل عون" به پایان رسید. پس از آن پارلمان لبنان 11 جلسه برای انتخاب رئیس جمهور برگزار کرد اما در تمامی آن ها احزاب سیاسی نتوانستند بر سر گزینه ای مطلوب به توافق برسند. هرچند احزاب مخالف حزب الله توانستند "میشل معوض" را به عنوان نامزد خود برای تصدی این منصب معرفی کنند اما آرای میشل معوض همیشه در حدود 34-44 رأی باقی ماند. پس از جلسه یازدهم در ژانویه 2023 دو حزب شیعی سلیمان فرنجیه را به عنوان نامزد پیشنهادی خود معرفی کردند؛ هرچند درخواستی به نبیه بری برای برگزاری جلسه ای جدید ارائه نشد.
به نظر می رسد حامیان فرنجیه به توانایی های حزب الله در قانع کردن "جبران باسیل" رهبر جریان ملی آزاد و توانایی های جنبش الامل در قانع کردن "ولید جنبلاط" رهبر پیشین "حزب سوسیالیست ترقی خواه" برای پذیرش نامزدی فرنجیه اطمینان داشتند؛ راهبردی که تا بدین لحظه درست از آب در نیامده است.
منظور از "اشتراک نظر" میان جریان ملی آزاد و احزاب مخالف حزب الله در حمایت از جهاد ازعور وجود یک برنامه سیاسی واحد در حمایت از این نامزد ریاست جمهوری نیست بلکه هر کدام از احزاب حامی جهاد ازعور بر اساس برنامه های خود از او حمایت می کنند. در واقع حمایت جریان ملی آزاد از ازعور بیش از این که ناشی از اعتقاد به درستی این گزینه باشد، ناشی از یک واکنش منفی به حمایت دو حزب شیعی از سلیمان فرنجیه است.
بررسی مواضع بین المللی
مواضع بین المللی درخصوص بحران سیاسی لبنان قاطعانه به نظر نمی رسد. چه بسا یکی از دلایل آن ماهیت اشتراک نظر موجود میان جریان ملی آزاد و احزاب مخالف حزب الله باشد زیرا این اشتراک نظر ناشی از مانوری سیاسی از طرف جریان ملی آزاد برای کنار گذاشتن گزینه فرنجیه است.
در این راستا فرانسه به عنوان یکی از بازیگران مهم در عرصه لبنان طرح پیشنهادی را به احزاب لبنانی ارائه داد؛ بر اساس این طرح سلیمان فرنجیه رئیس جمهور شده و در مقابل "نواف سلام" به عنوان نخست وزیر انتخاب می شد اما این طرح با استقبال احزاب سیاسی مواجه نشد و پس از جلسه دوازدهم پارلمان، عملا حکم شکست آن امضا گردید. با توجه به وضعیت فعلی به نظر می رسد فرانسوی ها درخصوص جهاد ازعور سکوت اختیار کرده و در بلند مدت تلاش خواهند کرد تا روابط خود را با حزب الله به عنوان قوی ترین بازیگر سیاسی در عرصه داخلی لبنان بهبود بخشند.
آمریکا هم حمایت یا مخالفتی از ازعور انجام نداده است اما به نظر می رسد واشنگتن تمایل به جهاد ازعور داشته باشد و این موضوع را می توان از تشویق این کشور برای برگزاری جلسه دوازدهم مجلس و چگونگی روابط سیاسی دو نامزد ریاست جمهوری در دو سطح داخلی و بین المللی متوجه شد.
عربستان در این زمینه بر اساس سیاست جدید خود در قبال لبنان پیش می رود و بر همین اساس بر نمایندگان اهل سنت برای حمایت از جهاد ازعور فشاری نیاورده است و این موضوع را می توان از دو دستگی موجود میان آنان در روز رأی گیری فهمید اما در هر حال شکست گزینه پیشنهادی دو حزب شیعی به دست جهاد ازعور که روزگاری وزیری از طرف "جریان المستقبل" در دولت فؤاد سنیوره بوده باعث رضایت ریاض خواهد بود.
بررسی مواضع داخلی
نتایج انتخابات مجلس بار دیگر نشان داد اکثریت نیروهای سیاسی با حاکمیت مطلق حزب الله بر لبنان مخالف هستند. این موضوع را در اشتراک نظر میان جریان ملی آزاد و حزب نیروهای لبنانی بر سر حمایت از ازعور می توان مشاهده کرد و بر اساس آن متوجه شد اکثریت احزاب اهل سنت و مسیحی هدفشان جلوگیری از موفقیت نامزد پیشنهادی حزب الله در انتخابات ریاست جمهوری است. هرچند عدم رسیدن آرای جهاد ازعور به میزان مطلوب هم حامل این پیام است که "تنها راه حل این بحران رسیدن به یک گزینه سوم و توافق است".
علت مخالفت حزب مسیحی نیروهای لبنانی با نامزدی سلیمان فرنجیه نزدیکی وی به حزب الله و سوریه است اما علت مخالفت جریان ملی آزاد با نامزدی فرنجیه رقابت موجود میان جبران باسیل رهبر این جریان و فرنجیه برای اتحاد با حزب الله است. همین موضوع باعث ایجاد تردید در نیت واقعی احزاب حامی جهاد ازعور می شود و نشان می دهد ازعور گزینه واقعی این احزاب -خصوصا جریان ملی آزاد- نیست؛ هرچند اگر ازعور تنها گزینه ممکن باشد، این احزاب از وی حمایت خواهند کرد اما به نظر می رسد جبران باسیل به گزینه های دیگری مثل "زیاد بارود" وزیر کشور اسبق نگاه مثبتی دارد. البته هدف اصلی باسیل رساندن خود به منصب ریاست جمهوری است اما در سایه عدم امکان تحقق این هدف، باسیل با هر گزینه تحمیلی و خارج از کنترل مانند فرنجیه مخالف است و برای این موضوع حاضر است تا بر هم زدن اتحاد راهبردی خود با حزب الله -که در عرصه های مختلف مثل رقابت های انتخاباتی و تقسیم مناصب به آن نیازمند است- پیش رود.
اما باسیل در این راه با چالش های دیگری مواجه است. یکی از آن ها عدم وجود اتفاق نظر میان سایر اعضای جریان است زیرا برخی از نمایندگان و شخصیت های جریان معتقدند باسیل در موضوع حمایت از ازعور به نظرات بقیه توجه نکرده است و به همین علت در روز رأی گیری به نظر می رسد برخی از آرای جریان به سود فرنجیه رفته بود.
از سویی دیگر علت اصلی مخالفت حزب الله با نامزدی جهاد ازعور سوابق سیاسی وی نیست بلکه حمایت احزاب مخالف این حزب از جهاد ازعور است. همچنین حزب الله با خالی ماندن کرسی ریاست جمهوری برای مدت زمان طولانی مشکلی ندارد و آماده است تا هر قدر زمان بطلبد برای رسیدن به یک گزینه مطلوب و مورد توافق صبر کند. با وجود آرای کمتر فرنجیه در مقایسه با آرای ازعور اما حزب الله و جنبش الامل در جلسه دوازدهم موفق شدند تا جای ممکن اختلاف آرا را به گونه ای کاهش دهند که موضع فرنجیه تضعیف نشود و امکان نامزدی وی همچنان ادامه یابد.
در این بین موضع حزب سوسیالیست ترقی خواه قابل توجه بود زیرا این حزب همیشه از گزینه های توافقی حمایت می کرد اما این بار از جهاد ازعور حمایت کرد. نمایندگان تحول خواه هم که تعدادشان 12 نفر بود، 9 نفرشان از جهاد ازعور و 3 نفرشان از زیاد بارود حمایت کردند. برای حزب نیروهای لبنانی به رهبری "سمیر جعجع" هم جهاد ازعور گزینه ایده آلی نیست اما تمایل این حزب برای جلوگیری از موفقیت نامزد مورد حمایت حزب الله و نیز توافقی بودن گزینه جهاد ازعور برای رقیب مسیحی این حزب یعنی جریان ملی آزاد باعث شده تا "سمیر جعجع" فعلا به حمایت از جهاد ازعور بسنده کند.
سناریوهای پیش روی بحران ریاست جمهوری لبنان
1-سناریوی اول مربوط به ادامه خالی ماندن این کرسی است؛ احتمال تحقق این سناریو در سایه اصرار دو حزب شیعی بر نامزدی فرنجیه و اصرار بقیه احزاب بزرگ لبنانی خصوصا احزاب مسیحی بر مخالفت با این گزینه و عدم رسیدن آرای نامزدهای طرفین به 86 رأی بالاست. البته تنها مانع در این راستا تهدیدهای آمریکا و فرانسه به تحریم نیروهای سیاسی است که مانع انتخاب رئیس جمهور می شوند اما برای خنثی سازی این تهدیدها، "نبیه بری" رئیس مجلس می تواند هر بار دعوت به تشکیل جلسه کند تا از خود رفع تکلیف کرده و موضع دو حزب قوی مسیحی حامی ازعور را تضعیف کند.
2-سناریوی دوم عبارت از موفق شدن دو حزب شیعی به اقناع جریان ملی آزاد یا حزب سوسیالیست ترقی خواه یا فراکسیون اعتدال ملی است به گونه ای که آرای فرنجیه به 65 رأی برسد و رقبای حزب الله مجبور به آبستراکسیون جلسات مجلس شوند. عامل تقویت حدوث این سناریو احتمال چرخش در موضع حزب سوسیالیست ترقی خواه و فراکسیون اعتدال ملی از جهاد ازعور به سلیمان فرنجیه است خصوصا که نبیه بری با رهبران این دو حزب روابط خوبی دارد و حزب الله هم اهرم های فشار گوناگونی برای فشار بر این دو حزب دارد اما دو عامل ممکن است باعث تضعیف این سناریو شوند یکی اصرار جبران باسیل بر عدم حمایت از فرنجیه و آمادگی برای مذاکره بر سر گزینه سوم است و دیگری ورود جدی عربستان به بحران موجود در صورت عدم به نتیجه رسیدن توافق با ایران -در زمینه موضوعاتی مانند بحران یمن- و فشار بر حزب خانواده جنبلاط برای ادامه حمایت از ازعور است.
3-سناریوی دیگر توافق حامیان جهاد ازعور بر سر گزینه دیگری که بتواند رأی بیشتری را به دست آورد، می باشد. احتمال حدوث این سناریو در سایه احتمال عدم توافق جبران باسیل با حزب الله بر سر گزینه سوم و احتمال بالای عدم موفقیت ازعور برای رسیدن به 65 رأی تقویت می شود اما این سناریو با چالش احتمال عدم رسیدن نامزد جدید به 65 رأی و نیز آبستراکسیون در دور دوم انتخابات مواجه است.
4-سناریوی آخر ظهور وساطت بین المللی همراه با طرحی است که نه فقط بحران انتخاب رئیس جمهور بلکه بقیه بحران های پیش رو مانند تشکیل دولت را حل کند. این سناریو در گذشته و به طور مشخص در سال 2008 طی "توافق دوحه" اتفاق افتاده است اما در زمان فعلی به نظر می رسد احتمال حدوث آن ضعیف باشد خصوصا که عربستان به عنوان یک بازیگر مهم منافع خود را در اتخاذ موضعی بی طرفانه در زمان فعلی می بیند.