مقدمه
قطر آنگونه که به نظر می رسد، به دنبال به جریان انداختن پرونده مذاکرات هسته ای ایران است، تلاشی که به گفته کارشناسان، نگرانی های دوحه از درگیری نظامی در منطقه را نشان می دهد؛ امری که شاید به تغییر مواضع تهران بستگی داشته باشد. موفقیت قطر در احیای توافق هسته ای به سطح آمادگی ایران برای امتیاز دادن بستگی دارد که این مساله بعید است، زیرا ایرانی ها موضوع حمله نظامی علیه خود را دور از ذهن می دانند.
محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه در جریان سفر به تهران و در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت که دوحه تلاش می کند شرایط را برای ازسرگیری مذاکرات هسته ای بین ایران و غرب فراهم کند. از طرفی دیگر وزیر امور خارجه ایران نیز گفت که کشورش پیامی از طرف های مقابل در مذاکرات از طریق قطر دریافت کرده است.
وزیر امور خارجه قطر افزود که بر اهمیت تقویت امنیت منطقه ای و لزوم کاهش تنش در منطقه تاکید کردیم. وی ادامه داد که ما روابط تاریخی با ایران و اشتراکاتی داریم که مهم ترین آن دین و فرهنگ است و بر اهمیت تقویت همکاری اقتصادی و تجاری تاکید کردیم.
تلاش های ناکام
تلاش ها برای احیای توافق هسته ای از ژوئیه و هنگامی که اتحادیه اروپا پیشنهادی را ارائه داد و امریکا اصلاحاتی را که ایرانی ها وارد کرده بودند، نپذیرفت، متوقف شد.
با آغاز جنگ روسیه و اوکراین، مذاکرات هسته ای ایران تقریبا به بن بست رسید. امریکا و ایران هر کدام دیگری را مسئول به نتیجه نرسیدن احیای توافق هسته‌ای می‌دانند و جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا در نوامبر 2022 گفت که توافق هسته ای مرده اما ما مرگ آن را اعلام نخواهیم کرد.
در دسامبر 2022 نیز یک دیپلمات اروپایی بلندپایه گفت که دلیلی برای بازگشت به وین و ازسرگیری مذاکرات هسته ای ایران وجود ندارد و اشاره کرد که مذاکرات در واقع به پایان رسیده است. وی افزود که ایران می خواهد اختلافات خود را با سازمان بین المللی انرژی اتمی پیش از بازگشت به مذاکرات احیای توافق هسته ای حل کند.
میخائیل اولیانف، نماینده روسیه در سازمان های بین المللی نیز، پیشرفت قابل توجه در رایزنی ها بین سازمان بین المللی انرژی اتمی و ایران را بعید دانست.
مذاکرات بین ایران و کشورهای غربی پس از اختلاف میان ایران و سازمان بین المللی انرژی اتمی بر سر تحقیقات از 3 محل که غربی ها می گویند در آن اورانیوم کشف شده، متوقف شد. غربی ها نیز می گویند مساله اورانیوم کشف شده، به مانعی بر سر راه احیای توافق هسته ای ایران تبدیل شده است.
سازمان بین المللی انرژی اتمی به بستن این پرونده پیش از دریافت جواب قابل قبول از سوی ایران حاضر نشده و قرار بوده هیئتی از این سازمان به ایران سفر کند اما این سفر تاکنون انجام نشده است.
تلاش های مداوم قطر
سایت میدل ایست آی بریتانیا در سپتامبر 2022 تاکید کرد که قطر نقش به سزایی در تلاش برای میانجیگری بین امریکا و ایران برای احیای توافق هسته ای ایفا کرده و قطر می داند، عدم دستیابی به توافق، بر خطرات می افزاید از این رو در تلاش برای پیشبرد دیپلماسی از طریق متقاعد کردن ایران به دادن امتیاز برای احیای توافق هسته ای است.
دوحه در سال گذشته میزبان مذاکرات غیر مستقیم بین امریکایی ها و ایرانی ها بوده اما این مذاکرات نتوانسته است اختلافات را حل کند. تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در سفر به تهران در مه 2022 گفت که کشورش از توافقی عادلانه که حقوق ایران در استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی را تضمین کند و به حد دستیابی ایران به سلاح هسته ای نرسد، حمایت می کند. اما به نظر می رسد تا ایران امتیاز ندهد احیای توافق امکان پذیر نیست و طبق شواهدی چون خرید جنگنده های سوخوی روسیه ایران در وضعیتی نیست که به دادن امتیاز به طرف غربی بیندیشد.