تغییرات آب‌وهوایی، همه‌گیری کووید ۱۹ و ادامه جنگ در اوکراین منجر به ایجاد چرخه‌ای از بحران‌ها شده است. این بحران‌ها سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و امنیت غذایی دیگر کشورها را نیز در معرض چالش و تهدید قرار داده است. افزایش بیماری‌های مسری نیز آسیب‌پذیری موجود در جوامع را گسترش داده، به طریقی که بی‌ثباتی به یک امر رایج تبدیل شده است.
این شرایط بحرانی، بسته به ظرفیت‌ها و زیرساختهای دیجیتالی هر کشور، آثار مخرب متفاوتی بر سطح رفاه عمومی آن ملت داشته است؛ کشورهایی که از لحاظ دیجیتالی آمادگی بیشتری داشتند، توانستند خود را بهتر با شرایط وفق دهند و آن‌هایی که فاقد زیرساخت دیجیتالی بودند بیشتر تحت‌تأثیر بحران قرار گرفتند. ازاین‌رو می‌توان اذعان داشت که زیرساختهای دیجیتالی نقش مهمی در کنترل بحران دارد. آنچه دغدغه و چالش این گزارش را شکل می‌دهد این است که بررسی نماید زیرساختهای عمومی دیجیتال در شرایط بحرانی چه نقش مؤثری را می‌توانند ایفا کنند؟ کالای عمومی دیجیتال تا چه حد به تقویت زیرساخت عمومی دیجیتالی کمک می‌کند؟ و در نهایت اینکه گروه بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) با توجه به گستره‌ی جمعیتی که دارد، چگونه می‌تواند در جهت تقویت تاب‌آوری زیرساخت عمومی دیجیتال در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی در شرایط بحران نقش ایفا کند؟
پاسخ به مسئله
زیرساخت عمومی دیجیتال به راه‌حل‌ها و سیستم‌هایی اطلاق می‌شود که زمینه ارائه خدمات ضروری عمومی چه در بخش دولتی و چه غیردولتی را فراهم می‌کند؛ مثل زیرساخت خدمات بهداشت از راه دور، زیرساخت دیجیتالی برق شهری و زیرساختهای ارائه خدمات بانکی. ازاین‌رو نقش زیرساختهای عمومی قوی در واکنش سریع و مؤثر به بحران‌های جهانی اعم از سلامت، گرمایش جهانی، رکود اقتصادی یا موارد دیگر بیش‌ازپیش آشکار می‌گردد. درنتیجه زیرساختهای مذکور، زمینه برقراری جریان عادی امور، نظم و امنیت اجتماعی و رفاه عمومی را متناسب با شرایط بحرانی و خاص، فراهم می‌نماید.
در واقع سیستم‌های دیجیتال می‌توانند مقاومت‌پذیری و تاب‌آوری را به‌صورت عمومی برای جوامع در شرایط بحرانی به ارمغان بیاورند. مصداق‌های بارز آن نقش زیرساختهای عمومی دیجیتال در کشورهای آفریقایی در پاسخ به آبولا و کووید ۱۹ است. همچنین زیرساختهای دیجیتال اکراین که با وجود آسیب زیرساختهای فیزیکی حاصل از جنگ، توانسته است فرایند عادی امور را برقرار کند و شرایط جنگ و بحران را کنترل نماید.
کالاهای عمومی دیجیتال شامل نرم‌افزارهای منبع‌باز، داده‌های باز، مدل‌های هوش مصنوعی باز، استانداردهای باز و محتوای باز می‌باشند که به قواعد حاکم بر حریم خصوص نیز پایبند هستند و از اساس برای آسیب رساندن طراحی نشده‌اند و در نهایت موجب تحقق توسعه پایدار می‌گردند.
کالاهای مذکور نقش مهمی در تسریع برنامه زیرساخت عمومی دیجیتال دارند. کالاهای عمومی دیجیتال می‌توانند به کشورها کمک کنند تا افراد جامعه خدمات را در شرایط بحران به‌صورت انحصاری از نهاد، مؤسسه یا تأمین‌کننده‌ی خاصی دریافت نکنند (مانع انحصار شوند) و در نتیجه رفاه عمومی در حالت بحران کاهش نمی‌یابد؛ ازآنجایی‌که کالاهای عمومی دیجیتال منبع‌باز و بومی‌سازی شده هستند، می‌توانند به رفع این نگرانی کمک کنند.
از طریق همین کالاهای عمومی دیجیتالی است که می‌توان بین نهادهای مختلف همکاری ایجاد کرد و از موازی‌کاری و تخصیص بی‌مورد منابع در شرایط بحران خودداری کرد. دراین‌خصوص استونی با طراحی نرم افزار «DPG X-Road» توانسته از توانایی کالاهای عمومی دیجیتال بهره بگیرد. این موضوع می‌تواند منجر به انواع جدیدی از همکاری دیجیتال و تقویت ظرفیت‌سازی در بلندمدت شود.
در سپتامبر ۲۰۲۲، در نشست مجمع‌عمومی سازمان ملل که توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد و انجمن کالاهای عمومی دیجیتال برگزار شد، کشورهایی از سراسر جهان متعهد شدند که کالاهای عمومی دیجیتال و بهترین رویه‌ها را برای اجرای زیرساخت عمومی دیجیتال به اشتراک بگذارند. در همین راستا گروه بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) با توجه به اینکه تقریباً ۶۰ درصد از جمعیت جهان را نمایندگی می کند، می‌تواند در جهت عمومیت‌بخشی و جهانی‌سازی رویکرد طراحی زیرساخت عمومی دیجیتال در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی نقش به سزایی ایفا کند؛ اقدامات پیشنهادی به گروه مذکور برای تحقق هدف موردبحث به شرح ذیل ارائه می‌گردد:
تعهد به بازکردن و آزاد گذاشتن دسترسی به داده‌ها:
نرم‌افزارهای دیجیتالی زمانی می‌توانند بالاترین سطح کارآمدی را در جامعه داشته باشند که توسط داده‌های مرتبط و باکیفیت حمایت و تقویت شوند.
دسترسی و انتشار داده‌ها برای کمک به دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های چندجانبه در ایجاد مقاومت‌پذیری و تاب‌آوری در شرایط بحران حیاتی است.
تشویق به همکاری گسترده بین نهادهای خصوصی (غیردولتی) و عمومی (دولتی):
دولت‌ها در سرتاسر بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) باید با جامعه مدنی، سازمان‌های بخش خصوصی و سایر ذی‌نفعان تعامل کنند تا گستره‌ی وسیعی از داده‌ها را به اشتراک بگذارند. نمونه موفق این نوع همکاری برنامه «UGHub» در اوگانداست که سنگ بنای موفقیت آن فراهم‌آوردن هماهنگی و همکاری بین بخش خصوصی و دولتی است.
افزایش حمایت و بودجه بخش عمومی جهت توسعه زیرساخت عمومی دیجیتال مشترک (بین کشورها):
دولت‌ها باید سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را انجام دهند تا زیرساخت عمومی دیجیتال مشترک، فراهم گردد. از این زیرساختهای فراملی مشترک دیجیتالی برای انجام تعهدات بین‌المللی دولت‌ها از جمله تلاش در جهت کاهش تأثیرات منفی تغییرات آب‌وهوایی در سطح جهانی نیز می‌توان بهره برد.
تدوین و تنظیم هنجارها و استانداردهای جهانی برای حفاظت و صیانت از مردم:
زیرساختهای عمومی دیجیتال و سایر سیستم‌های دیجیتالی می‌توانند با ایجاد زیرساختهای فناوری مشترک، مشارکت بخش خصوصی را برای ارائه راه‌حل‌های نوآورانه تشویق کنند. با این حال، آنها همچنین می توانند شهروندان را در معرض خطراتی مانند نقض حریم خصوصی، دستکاری رفتار مبتنی بر داده ها، سرقت هویت و کلاهبرداری و محرومیت از خدمات عمومی ضروری قرار دهند. به همین دلیل است که گزارش سال ۲۰۲۱ توسط راکفلر، وزارت امور خارجه نروژ و اتحاد کالاهای عمومی دیجیتال، چشم اندازی را برای زیرساخت عمومی دیجیتال ترسیم می کند که از شمول، اعتماد، رقابت، امنیت و حریم خصوصی محافظت می کند و از داده ها در راستای ارزش عمومی و توانمندسازی بخش خصوصی استفاده می کند.
بنابراین، تمرکز باید بر روی طراحی، پیاده‌سازی و حمایت از زیرساخت عمومی دیجیتال فراگیر به‌عنوان یک اولویت اساسی برای همکاری دیجیتال جهانی در بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) واقع شود. همچنین باید راهبری فکری و تحقیقاتی از سوی بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) در مورد عملکرد زیرساخت عمومی دیجیتال فراگیر در بخش‌هایی مانند عدالت، امنیت غذایی و تجارت دیجیتال برای شرکت‌های کوچک و متوسط در نظر گرفته شود تا از این طریق جهانی‌شدن نیز تحقق یابد.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
همه‌گیری بحران‌های متعدد از جمله کرونا و تغییرات آب‌وهوایی، دستیابی به اهداف توسعه پایدار را به تأخیر انداخته، جوامع را متحول کرده و شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را عمیق‌تر کرده است. در مقابل، ثابت کرده است که اتخاذ رویکرد جامعه جهانی به‌عنوان یک کل، ایجاد و ترویج همکاری منطقه‌ای در زمینه زیرساخت عمومی دیجیتال و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایدار می‌تواند در رفع چالش‌های موجود مؤثر باشد. زیرساخت عمومی دیجیتال، زمانی که به طور فراگیر و با درنظرگرفتن حقوق افراد مثل حفظ حریم خصوصی اجرا شود، می‌تواند به مقاومت‌پذیری و تاب‌آوری کشور در مواجهه با بحران کمک کند، همان‌طور که در واکنش به کووید ۱۹ در کشورهای مختلف نقش مهمی ایفا کرد.
ضروری است زیرساختهای عمومی دیجیتال و کالاهای عمومی دیجیتال را به‌عنوان یک قاعده مهم ایجاد و زمینه به‌اشتراک‌گذاری آنها را در سطح ملی و جهانی فراهم کرد. گروه بیست اقتصاد بزرگ (G۲۰) می‌تواند در تحقق این هدف نقش مؤثری داشته باشد.