لوحهای خاکی باستانی، که پس از 90سال ، یک سال قبل از آمریکا به ایران بازگردانده شدند، پنجرهای را به دنیای ۲۵۰۰ سال پیش باز کردهاست.
آثار باستانی نمایش داده شده، بینشهایی را در مورد دوران هخامنشی در قرن ۶ قبل از میلاد ارائه میدهند. در این لوحها، آثاری از دوران داریوش اول، سومین پادشاه هخامنشی که از سال ۵۴۹ تا ۴۸۶ قبل از میلاد فرمانروایی کرد، وجود دارد.
کتیبههای این ۱۶۳ لوح نمایش داده شده به خط میخی هخامنشی ایلامی نوشته شدهاند و جزئیاتی مانند اشاره به ساخت کاخ امپراتوری و عملکرد برخی از مقامات را روشن میکند.
این آثار در میان ۵۶۰۰۰ اثر کشف شده در سال ۱۹۳۲ در پرسپولیس، پایتخت امپراتوری هخامنشیان (۵۵۰ قبل از میلاد-۳۳۱ قبل از میلاد) هستند و برای یک دوره مطالعه سه ساله به دانشگاه شیکاگو فرستاده شدند. با این حال، تحولات تاریخی، جنگها، انقلابها و تنشهای ژئوپلیتیکی این سه سال را به بیش از نه دهه رسانید. علیرغم اینکه تعدادی از این آثارباستانی در طی پنج مرحله، دو مرحله در دهههای ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ و سه مرحله دیگر در دهه ۲۰۰۰، به ایران بازگردانده شدند اما برخی از این لوحها هنوز در ایالات متحده باقی مانده است.
جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران گفت: «حدود ۶۰۰۰ لوح هنوز به ایران باز نگشته است اما به زودی به کشور بازگردانده خواهد شد. ما در حال کار بر روی این موضوع هستیم.»این موزه میزبان نمایشگاهی از ۱۶۳ لوح بازگردانده شده است. این آثار بخشی از ۳۵۰۰ لوح بازگردانده شده در سال گذشته بود.
بخشی از این آثار نیزتوسط دادگاهی در آمریکا برای جبران خسارت قربانیان حمله سال ۱۹۹۷ در اورشلیم که پنج نفر را کشت، ضبط شده است. در همان سال، آمریکا تحریمهای اقتصادی علیه ایران را دوباره اعمال کرد و مسائل مربوط به حمل و نقل و بیمه این قطعات پیچیده شد. آخرین دسته از این آثار نیز در سال ۲۰۲۳ با هواپیما رئیس جمهور وقت، مرحوم ابراهیم رئیسی، از نیویورک به تهران بازگردانده شد.
سیمین پیران، دکترای باستانشناسی و رئیس بخش اپیوگرافی موزه، گفت که « این لوحها به ما نشان میدهد که جامعه در عصر هخامنشیان چگونه عمل میکرد.»
پیران گفت که هخامنشیان یک سیستم اداری «بسیار چشمگیر» داشتند و از این لوحها برای ثبت دقیق «حتی کوچکترین جزئیات» استفاده میکردند.او گفت: «حتی جزئیات مربوط به پیرایش و سلمانی داریوش اول در یکی از این لوحها وجود دارد.»
نوکنده گفت: «ایران با چند کشور از جمله کشورهای اروپایی برای بازگرداندناشیای باستانشناسی سرقت شده ایران مذاکره میکند.همهاشیاء قاچاق شده از کشور باید به ایران برگردانده شوند.»