در سال‌های اخیر، چندین رسانه اجتماعی جدید در دنیای رسانه‌های اجتماعی پدیدار شده‌اند که بسیاری از آن‌ها به‌صراحت خود را به‌عنوان جایگزینی برای پلتفرم‌های رسانه اجتماعی معتبرتر معرفی کرده‌اند و مخالفت با محدودیت‌های آزادی بیان رایج در رسانه‌های اجتماعی بزرگ را به‌عنوان شعار مطرح نموده‌اند.
منظور از رسانه‌های اجتماعی جایگزین، پایگاه‌های کاربری نسبتاً کوچک است که معمولاً به‌عنوان جایگزینی برای رسانه‌های اجتماعی بزرگ‌تر و معتبرتر مانند فیس‌بوک، توییتر و یوتیوب ظاهر شده‌اند. سایت‌های جایگزین مورد تجزیه و تحلیل در این مطالعه عبارت بوده‌ا‌ند از BitChute، Gab، Gettr، Parler، Rumble، Telegram وTruth Social که در این مطالعه، نسبت به نظرسنجی از بزرگسالان ایالات متحده و بررسی حساب‌های کاربری و محتوای برجستة آنان در سایت‌های مذکور اقدام شده است.
روش پژوهش
ابتدا، محققان یک نظرسنجی از مصرف‌کنندگان اخبار در هفت پلتفرم مذکور انجام دادند و دریافتند که چهار مورد از این پلتفرم‌ها (یعنی Parler، Rumble، Telegram و Truth Social) به اندازة کافی مصرف‌کنندگان اخبار، جهت انجام مطالعات عمیق‌تر، دارند. در مرحلة بعد، محققان نحوة نمایش پلتفرم‌ها و نمای بیرونی آن‌ها و ویژگی‌هایی مثل حریم خصوصی را در پلتفرم‌های مذکور بررسی کردند. سپس محققان ۲۰۰ حساب کاربری برجسته را از آن‌هایی که بیشترین تعداد دنبال‌کننده را در هر یک از این پلتفرم‌ها داشتند، تجزیه و تحلیل کردند. در نهایت، محققان تمام ۵۸۵۴۷۰ پست منتشرشده توسط این حساب‌ها را در ژوئن ۲۰۲۲ جمع‌آوری کردند و عبارات کلیدی، مضامین و پیوندهای موجود در پست‌ها را تحلیل کردند که نتایج آن به شرح ذیل بوده است.
دریافت اخبار از پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین
این پلتفرم‌های جدیدتر، جامعه‌ای کوچک اما راضی از مصرف‌کنندگان خبری ایجاد کرده‌اند که بسیاری از مخاطبان آن‌ها یکی از دلایل اصلی حضورشان در آن پلتفرم‌های کوچک را اطلاع‌رسانی در مورد رویدادهای جاری و اخبار دولتی و سیاسی بیان می‌نمایند. اگرچه از هر ده آمریکایی کمتر از یک نفر گفته‌اند که از هر یک از این سایت‌ها برای اخبار استفاده می‌کنند؛ اما مصرف‌کنندگان خبر در چهار سایت: Parler، Rumble، Telegram و Truth Social، اکثراً بیان کرده‌اند که از تجربة خود در دریافت اخبار در پلتفرم‌های مذکور راضی هستند؛ زیرا آن پلتفرم‌ها اطلاعات را دقیق‌تر منتشر می‌کنند. توضیح آن‌که اکثریت کسانی که اخبار را در حداقل یکی از این هفت سایت دریافت می‌کنند (۵۶٪)، می‌گویند دلیل اصلی رفتن آن‌ها به این سایت‌ها این است که از رویدادها و مسائل جاری مطلع بمانند و بسیاری از آن‌چه می‌بینند اخبار دولتی و سیاسی است. تقریباً نیمی از مصرف‌کنندگان خبری که حداقل از یکی از این هفت سایت خبر دریافت می‌کنند (۵۲%)، چنین می‌گویند که معمولاً در این سایت‌ها با اخباری مواجه می‌شوند که در جای دیگری ندیده‌اند و ۳۲ درصد دیگر نیز در پلتفرم‌های جایگزین گاهی اوقات با اخبار منحصربه‌فردی مواجه می‌شوند.
حدود دو سوم افرادی که اخبار را در حداقل یکی از هفت پلتفرم جایگزین دریافت می‌کنند (۶۵٪)، می‌گویند که جامعه‌ای از افراد همفکر را در آن‌جا پیدا کرده‌اند و این فضاها را دوستانه می‌بینند تا غیردوستانه. البته در برخی موارد، فعالیت در این پلتفرم‌ها از حوزة مصرف دیجیتال صرف فراتر می‌رود. توضیح آن‌که یک سوم از مصرف‌کنندگان اخبار رسانه‌های اجتماعی جایگزین (۳۳٪) می‌گویند که در یک تجمع سیاسی حضوری یا سایر فعالیت‌های سیاسی که در این پلتفرم‌ها یاد گرفته‌اند، شرکت کرده‌اند و ۳۶ درصد از مصرف‌کنندگان هم گفته‌اند که به حساب‌هایی که دنبال می‌کنند، در این پلتفرم‌ها کمک مالی کرده‌اند.
آمریکایی‌هایی که در مورد این پلتفرم‌ها شنیده‌اند، از آن‌ها به‌عنوان منبع اخبار استفاده نمی‌کنند؛ زیرا نسبت به آن‌ها بدبین هستند و معمولاً به اطلاعات نادرست، تعصب سیاسی، افراط‌گرایی و ایده‌های حاشیه‌ای موجود در پلتفرم‌های جدید اشاره کرده و از آن دوری می‌جویند. بر این اساس، فقط ۶ درصد از آمریکایی‌ها اخبار را از حداقل یکی از هفت سایت ذکرشده دریافت می‌کنند و بیش از ۲ درصد از بزرگسالان آمریکایی از هیچ سایتی برای اخبار استفاده نمی‌کنند.
مصرف‌کنندگان اخبار نیز در این سایت‌ها اکثراً جمهوری‌خواه هستند. اکثریت کسانی که اخبار را از حداقل یکی از هفت پلتفرم و رسانة اجتماعی جایگزین دریافت می‌کنند (معادل ۶۶ درصد)، جمهوری‌خواه یا متمایل به جمهوری‌خواه هستند. این موضوع دقیقاً برخلاف سایت‌های رسانه‌های اجتماعی معتبرتر است که مصرف‌کنندگان اخبار بیشتر دموکرات یا مایل به دموکرات هستند.
به طور کلی، حدود نیم یا بیشتر مصرف‌کنندگان اخبار در Rumble، Truth Social، Telegram و Parler می‌گویند که از تجربه دریافت اخبار در آن‌جا بسیار یا تا حدودی راضی هستند و این رضایت کلی موجب صحیح دانستنِ اخبار دریافت‌شده از پلتفرم‌های جایگزین می‌شود. تعداد کمتری از مصرف‌کنندگان اخبار در هر یک از این سایت‌ها – تقریباً یک چهارم یا کمتر – می‌گویند که از این تجربه ناراضی هستند و بقیه می گویند که نه راضی هستند و نه ناراضی.
حساب‌های کاربری برجسته در پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین
در این مطالعه به نمونه‌ای از ۲۰۰ حساب برجسته در هر پلتفرم (حساب‌های دارای بیشترین دنبال‌کننده) توجه شده است تا مشخص شود چه نوع حساب‌هایی بیشترین جذب را در رسانه‌های اجتماعی جایگزین دارند. بر این اساس، روشن شد که تقریباً نیمی (۵۴ درصد) از حساب‌های برجسته، دارای نوعی جهت‌گیری سیاسی یا ارزشی در پروفایل‌هایشان هستند. رایج‌ترین این ارزش‌ها گرایش به راست، ترامپ و جمهوری‌خواهی بود. سایر ارزش‌های بیان‌شده عبارت بودند از: توجه به هویت مذهبی (۲۱% از حساب‌های کاربری برجسته)، دیدگاه‌های میهن‌پرستی یا طرف‌دار آمریکا (۲۱% از حساب‌های کاربری برجسته)، آزادی (۷% از حساب‌های کاربری برجسته)، مواضع طرف‌دار اسلحه (۶% از حساب‌های کاربری برجسته) و پشتیبانی از مجموعه‌ای از تئوری‌های توطئه (۶% از حساب‌های کاربری برجسته).
در خصوص این‌که چه کسی پشت حساب‌های کاربری برجسته است، روشن شد که از هر ده حساب، هشت حساب (۸۳%) توسط اشخاص حقیقی (وابسته یا غیروابسته به اشخاص حقوقی) اداره می‌شوند و ۱۲ درصد دیگر توسط سازمان‌ها (از جمله سازمان‌های خبری، گروه‌های غیرانتفاعی و…).
محتوای منتشرشده توسط حساب‌های کاربری برجسته در پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین
این مطالعه تمام پست‌های منتشرشده توسط ۱۴۰۰ حساب کاربری برجسته را در ژوئن ۲۰۲۲ جمع‌آوری کرد و موضوعات را حول پنج موضوع احصا نمود: سقط جنین، کنترل اسلحه و تیراندازی، حمله ۶ ژانویه ۲۰۲۱ به ساختمان کنگرة ایالات متحده، مسائل دگرباشان جنسی و واکسن‌ها.
پست‌های مربوط به واکسن‌ها نشان‌دهندة نگرانی عمیق و مداوم در مورد تأثیر واکسیناسیون است. این پست‌ها مرتباً به گروه کوچکی از شکاکان تأثیرگذار دربارة واکسن اشاره می‌کنند. رایج‌ترین اصطلاحات در این پست‌ها به ترس گسترده از اثرات واقعی اما نادر واکسیناسیون، مانند عوارض جانبی، واکنش نامطلوب، لخته شدن خون و همچنین بیماری‌ها یا علائم ناشی از آن، اشاره شده است.
جلوه بیرونی پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین: «آزادی اطلاعات» و «آزادی بیان»
در خصوص جلوة بیرونی پلتفرم‌ها برای مخاطبان باید گفت که این پلتفرم‌ها به کاربران کمک می‌کنند تا دارای احساسات اجتماعی باشند. این پلتفرم‌ها خود را پناهگاه‌هایی برای آزادی بیان و همچنین پادزهرهایی در برابر سانسور معرفی می‌کنند که در پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی معتبرتر مانند آن وجود ندارد. در واقع، تمام هفت سایت مورد بررسی به صراحت بیان می‌کنند که از آزادی بیان حمایت می‌کنند.
این شعارها به وضوح با کسانی که برای دریافت اخبار به آن پلتفرم‌ها مراجعه می‌کنند، طنین‌انداز شده است. وقتی از کاربران پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی جایگزین خواسته شد که اولین چیزی را که در ارتباط با این سایت‌ها به ذهنشان می‌رسد توصیف کنند، ۲۲ درصد مواردی را در رابطه با مفهوم «آزادی بیان» و «ضد سانسور» ذکر کردند.
مصرف‌کنندگان اخبار رسانه‌های اجتماعی جایگزین، به‌استثنای بزرگسالان ایالات متحدة آمریکا، به‌طور ویژه از این مفاهیم حمایت می‌کنند و حتی اگر آزادی اطلاعات و آزادی بیان به‌معنای اجازه دادن به انتشار اطلاعات کذب و محتوای توهین‌آمیز آنلاین باشد نیز آن‌ها به آن راضی هستند و هیچ‌گاه نمی‌گویند که شرکت‌های فناوری باید اقداماتی را برای محدود کردن اطلاعات نادرست انجام دهند. به‌عنوان مثال، تقریباً دو سوم از مصرف‌کنندگان اخبار پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین (۶۴٪) از آزادی بیان حمایت می‌کنند؛ حتی اگر محتوای نادرست به همراه داشته باشد. این در حالی است که اکثر بزرگسالان ایالات متحده (۶۱٪)، ترجیح می‌دهند که شرکت‌های فناوری اقداماتی را برای محدود کردن اطلاعات کذب انجام دهند؛ حتی اگر آزادی اطلاعات را محدود کند.
آزادی بیان پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی جایگزین موجب ایجاد برخی از حساب‌های کاربری توسط کاربرانی شده است که در جاهای دیگر ممنوع شده بودند. این مطالعه نشان داد که درصد قابل توجهی از حساب‌های کاربری برجسته در این هفت پلتفرم (معادل ۱۵ درصد)، در رسانه‌های اجتماعی دیگر ممنوع یا غیرفعال شده‌اند. مخصوصاً پلتفرم ویدیویی BitChute که در آن حدود یک سوم از حساب‌های برجسته (۳۵٪) در پلتفرم‌های بزرگ دیگر تعلیق شده‌اند.
ممنوعیت یا تعلیق در شبکه‌های اجتماعی بزرگ اکثراً به‌سبب انتشار اطلاعات نادرست از سوی کاربران رخ داده و کاربران مذکور را به سوی پلتفرم‌های جایگزین رانده است. بر همین اساس، این تصور به وضوح در میان بخش کثیری از مردمی که از این پلتفرم‌های جایگزین استفاده نمی‌کنند وجود دارد که هنگام فکر کردن به رسانه های اجتماعی جایگزین، اغلب «افکار نادرست و اطلاعات نادرست» را علت عدم استفادة خود بیان می‌کنند. ۱۱ درصد دیگر از افراد به تعصب سیاسی اشاره می‌کنند یا پلتفرم‌های جایگزین را با راست‌های سیاسی مرتبط می‌دانند و ۶ درصد دیگر نیز آن رسانه‌ها را با افراط‌گرایی مرتبط می‌دانند یا آن‌ها را خطرناک می‌دانند. از سوی دیگر، کسانی که اخبار را از این پلتفرم‌ها دریافت می‌کنند، کمتر به این موضوعات اشاره می‌کنند و آن‌ها را با توجه به آزادی بیان و کمیِ سانسور در آن‌ها، به‌عنوان جایگزینی برای پلتفرم‌های بزرگ می‌دانند.
حداقل‌های تنظیم‌گری محتوا در پلتفرم‌های اجتماعی جایگزین
تقریباً همة پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی جایگزین مورد مطالعه، تا حدی محتوای کاربر را مورد رصد قرار می‌دهند و همچنین به کاربران نیز این امکان را می‌دهند که این کار را انجام دهند. توضیح آن‌که با وجود وفاداری آن‌ها به آزادی بیان، تقریباً همة سایت‌های مورد مطالعه، حداقل‌هایی از اعمال محدودیت در محتوا را دارند. هر یک از سایت‌ها، به استثنای Gab، محتوای کاربر را وقتی که فراتر از الزامات قانونی موجود قرار بگیرد، تعدیل می‌کنند تا محتوای غیرقانونی حذف شود. در برخی موارد، سایت‌ها با محدودیت‌های خاص وضع‌شده از سوی دولت‌ها یا فروشگاه‌های اپلیکیشن مانند اپ‌استور اپل یا گوگل پلی استور نیز همراهی کرده‌اند. این تعدیل شامل حذف پست‌هایی است که ممکن است حاوی محتوای خشونت‌آمیز، نژادپرستانه یا توهین‌آمیز و در برخی موارد سیاسی باشد. علاوه بر این، تقریباً همة این سایت‌ها به کاربران خود گزینه‌هایی را برای کنترل محتوایی که می بینند، می‌دهند.