نابرابری اجتماعی و سیاست آب در مراکش

مرکز رصد و ارزیابی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی :رصدگر

مقدمه: آب در مراکش، همچون بیشتر جوامع بشری، یک مسئله سیاسی است، اما در عین حال عمدتاً خود را به عنوان یک مسئله فرهنگی و اجتماعی نشان می‌دهد. تاریخ جامعه مراکش و ساختار نهادهای اجتماعی و فرهنگی آن را می‌توان بدون هیچ تردیدی تحت تأثیر آب دانست. این امر ناشی از حقایقی است که متون تاریخی مراکش تأیید می‌کنند، به عنوان مثال، این متون درگیری‌های بین قبایل مراکشی بر سر آب، مراتع و تمام منابع مرتبط با آب را مستند می‌کنند. دیگران جایگاه آب را در سیاست‌های دولت مراکش در طول تاریخ آن آشکار می‌سازند. نوشته‌ها در مورد تاریخ قحطی‌ها و بیماری‌های همه‌گیر نیز نقش آب را در تغییرات جمعیتی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که کشور پس از هر سال خشکسالی در طول تاریخ خود تجربه کرده است، نشان داده‌اند. شاید همین امر باعث شد ژنرال لیوتی، یکی از بنیانگذاران تحت‌الحمایگی فرانسه، بگوید: «حکومت کردن در مراکش، باران باریدن است.» محققان امور سیاسی مراکش، از جمله رمی لوو، توجه را به نقشی که آب در تأسیس و مشروعیت بخشیدن به حکومت در مراکش ایفا کرده است، جلب می‌کنند. به همین ترتیب، مورخ عبدالله العروی ، ناآرامی‌های سیاسی در مراکش را پس از هر سال خشکسالی آشکار ساخت. مسئله آب در مراکش یک مسئله طبیعی نبوده است. بلکه، همواره یک مسئله عمومی و جمعی بوده است، مسئله‌ای که بیشتر نهادهای مراکشی را شکل داده و سازماندهی کرده و از طریق آن نابرابری‌های اجتماعی پدیدار شده‌اند. به همین دلیل است که بسیاری از محققان مراکشی تمایز بین آب دولتی و آب جامعه، بین آب مقدس و آب معمولی، بین آب خدا و آب دولت و غیره را عجیب نیافتند. این دوگانگی‌ها از نظر تاریخی از طریق سیاست‌های آبی اتخاذ شده توسط مراکش از حداقل سال ۱۹۱۴ تا به امروز پس از معرفی اولین قانون تحت تحت‌الحمایگی فرانسه، که به مالکیت دولتی آب…