پس از همه‌گیری و جنگ در اوکراین و شوک تورمی پس از آن، اقتصاد جهانی در وضعیت نامطمئنی قرار دارد. آخرین چیزی که می تواند این وضعیت را تشدید کند ،یک شگفتی بد دیگر است.
شگفتی ساز جدید
شگفتی جدید این بود که در آخر هفته، نیروهای شبه نظامی واگنر به سمت مسکو حرکت کردند و به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور هشداری جدی دادند که این کشور در آستانه یک «جنگ داخلی» به سبک سال 1917 است.
حرکت مسلحانه این گروه در حال حاضر خنثی شده است، اما این جدی‌ترین چالش برای اقتدار پوتین در 23 سال گذشته بود و می تواند آغازگر دوره‌ای از آشفتگی و تغییر باشد.
جفری سوننفلد، استاد دانشگاه ییل و کارشناس روسیه، به سی ان ان گفت:« دولت پوتین اکنون دچار هرج و مرج کامل شده است.»
روسیه با تولید ناخالص داخلی نزدیک به استرالیا از رتبه 10 اقتصاد برتر جهان خارج شده است، اما با وجود تحریم های غرب، همچنان یکی از بزرگترین تامین کنندگان انرژی به بازارهای جهانی از جمله چین و هندباقی مانده است. این تحریم ها در پی تهاجم تمام عیار این کشور به اوکراین در فوریه 2022 وضع شد .
تحلیلگران انرژی می‌گویند که در دوره‌های ناآرام ژئوپلیتیکی در کشورهای عمده تولیدکننده نفت در 35 سال گذشته ( از ناآرامی‌های داخلی گرفته تا کودتا، درگیری‌های مسلحانه و تغییر دولت‌ها )به طور متوسط 8 درصد به قیمت نفت در پنج سال اخیر افزوده است. چند روز پس از این رویداد محرک نیز حدود 8 درصد به قیمت نفت افزوده شده است .
در صورت هر گونه مشکل در عرضه نفت توسط روسیه ، چین و هند را مجبور می شوند تا برای تامین منابع انرژی از دیگر تولیدکنندگان با کشورهای غربی رقابت کنند. اگر هرج و مرج سیاسی صادرات کالاهای دیگر مانند غلات یا کود را محدود کند، می‌تواند عرضه و تقاضا دچار اختلال کرده و قیمت ها برای همه بالا می رود .
ریچارد برنز، رئیس ژئوپلیتیک و یکی از بنیانگذاران Energy Aspects، گفت : «بازارها اکنون باید میزان افزایش قیمت ها را برای منعکس کردن ریسک بیشتر برای عرضه انرژی روسیه، تعیین کنند». شبیه به این دیدگاه را سایر تحلیل گران نیز دارند .
مت اسمیت، تحلیلگر ارشد نفت آمریکا در کپلر، گفت: «این کودتای به ظاهر ناموفق ، می تواند منجر به عدم اطمینان از شرایط شود و باعث افزایش قیمت ها گردد و از این طریق خود را نشان دهد.».
قیمت جهانی انرژی و مواد غذایی در پی تهاجم سال گذشته به اوکراین افزایش یافت و منجر به افزایش تورم در اروپا و ایالات متحده گردید. در حال حاضر نبرد برای کنترل قیمت ها پایان نیافته و در مرحله تعیین کننده ای قرار دارد.
"محل بحرانی"
بانک تسویه بین المللی ( موسسه مالی بین‌المللی که متعلق به بانک‌های مرکزی عضو است و هدف اصلی آن تقویت همکاری های پولی و مالی بین المللی و در عین حال خدمت به عنوان بانک برای بانک های مرکزی است ) در گزارش سالانه خود در روز یکشنبه گفت: «آخرین مرحله برای بازگرداندن ثبات قیمت، سخت ترین مرحله خواهد بود.»
در این بیانیه آمده است: «یک خطر مادی وجود دارد که ممکن است روان‌شناسی تورم برقرار شود و این امر منجر به چیزی شود که اقتصاددانان آن را مارپیچ قیمت دستمزد توصیف می‌کنند.»
آگوستین کارستنز، مدیر کل، در نشست عمومی سالانه BIS در بازل گفت: «اقتصاد جهانی در مقطع حساسی قرار دارد. چالش‌های جدی باید مورد توجه قرار گیرند.»
شرایطی که نشان می‌دهد تقاضای جهانی انرژی می‌تواند در سال جاری با کاهش اقتصادها تضعیف شود، قیمت نفت خام ایالات متحده را تا کنون با 14 درصد کاهش در سال جاری، به کمتر از 70 دلار در هر بشکه رسانده است. (یک سال پیش به بالای 120 دلار رسید.) بر اساس معیارهای بین المللی قیمت نفت برنت نیز با شرایطی مشابه کاهش یافته است.
هر چیزی که بتواند توانایی روسیه را برای ادامه عرضه به بازارهای جهانی انرژی به خطر بیندازد، موجب نگرانی سیاستگذاران در غرب و بزرگترین مشتریان این کشور در آسیا خواهد شد.
برنز گفت:« اگر چیزی جریان عرضه نفت را مختل کند ، قطعاً خطر صعودی شدن قیمت نفت وجود خواهد داشت ، به خصوص که ما در حال حرکت به بخشی از سال هستیم که انتظار می رود تقاضای جهانی برای نفت به طور قابل توجهی از عرضه آن بیشتر شود.»
ونزوئلا جدید؟
لیبی و ونزوئلا داستان‌های هشداردهنده‌ای در این مورد دارند که چگونه جنگ و درگیری‌های سیاسی داخلی می‌توانند صادرات انرژی را به خطر بیندازند. بر اساس گزارش آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده، تولید نفت لیبی از حدود 1.7 میلیون بشکه در روز به کمترین میزان خود یعنی 365000 بشکه در سال 2020 کاهش یافت. بر اساس تحلیل شورای روابط خارجی، تولید ونزوئلا نیز در همان سال به پایین ترین حد خود در چند دهه اخیر رسید.
روسیه بازیگر بسیار مهمتری است. با کمتر از 10 میلیون بشکه در روز، حدود 10 درصد از تقاضای جهانی نفت خام را تولید می کند. روسیه با مجموع صادرات نفت نزدیک به 8 میلیون بشکه در روز، با اختلاف زیادی پس از عربستان سعودی دومین قدرت بزرگ در ائتلاف اوپک پلاس و از تولیدکنندگان پیشروی در انرژی است.
تحریم‌های غرب تأثیر مطلوبی در کاهش مقدار پولی که مسکو از انرژی به دست می‌آورد داشته است، اما صادرات نفت روسیه از نظر حجمی به سطوحی که قبل از حمله به اوکراین دیده می‌شد، بازگشته است، زیرا چین و هند بشکه‌هایی را که کشورهای G7 از آن دوری می‌کنند، افزایش می‌دهند.
برنز، در جنبه انرژی، در مورد مقایسه روسیه با لیبی و ونزوئلا محتاط بود.اگر بنا به مقایسه باشد ، بهتر است شرایط لیبی و ونزوئلا با عواقب فوری پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی مقایسه گردد. چرا که مدت زیادی طول کشید تا صنعت نفت روسیه وضعیت خود را بهبود بخشد.
وی افزود: «شما از نظر سرمایه‌گذاری با مسائل واقعی و از نظر ثبات در بخش نفت که قبلاً در سال‌های آخر اتحاد جماهیر شوروی به شدت آسیب دیده بود، مشکلات واقعی داشتید».
سوننفلد به سی‌ان‌ان گفت که خطر این که تحولات روسیه می‌تواند منجر به تضعیف اقتصاد جهانی شود، در 18 ماه گذشته کاهش یافته است. او افزود که جنگ اوکراین با واداشتن اروپا به چرخش به منابع جایگزین ، نتیجه معکوس داده است.
برنز گفت: «اگرچه هنوز خیلی زود است که بگوییم که شرایط به چه سمتی می رود،اما این وضعیت به هیچ وجه تمام نشده است و بنابراین سوالات جدیدی در مورد آنچه ممکن است در پی داشته باشد ایجاد می کند.»