حضور بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در نشست اضطراری سران عربی-اسلامی در ریاض در خصوص غزه، خشم و واکنش منفي را در میان فعالان مخالف دولت سوریه برانگیخت و اعتراضاتی را در واکنش به این اقدام سازماندهی کردند. فعالان مخالف، اسد را مسئول یکی از بدترین جنایات جنگی در سوریه میدانند که در طول بیش از یک دهه منجر به آواره شدن میلیون‌ها و شکنجه هزاران نفر و کشته شدن نزدیک به نیم میلیون نفر شده است.
سلین قاسم، فعال سوری و مسئول صندوق اضطراری سوریه (SETF) مستقر در واشنگتن در گفتگو با دویچه وله گفت که سخنرانی اسد در نشست ریاض درباره وضعیت غزه ممکن است شایسته دریافت منافقانه ترین لحظه در جهان باشد. اسد در جریان نشست روز شنبه (11 نوامبر 2023) در ریاض در سخنرانی خود از توافقات عادی سازی بین کشورهای عربی و اسرائیل انتقاد کرد او در حالی که اسرائیل را ناقض قوانین بشردوستانه بین المللی دانست. سران این کشور را به ارتکاب «جنایت جنگی» علیه غیرنظامیان در نوار غزه متهم نمود.
از زمان حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر که منجر به کشته شدن 1200 نفر شد، اسرائیل عملیات بمباران نوار غزه را آغاز کرده است که به گفته مقامات بهداشتی وابسته به حماس که در لیست تروریستی ایالات متحده، بسیاری از کشورهای غربی قرار دارد تاکنون جان بیش از 11000 نفر را گرفته است.
در مقابل، ابراهیم زیدان، روزنامه نگار و فعال سوری ساکن ادلب که تحت کنترل مخالفان مسلح سوری است، گفت: وقتی دیدم (بشار اسد)، جنایتکار و فردی با گذشته سیاه، این سخنان را می‌گوید شوکه شدم.» زیدان در گفت‌وگو با دویچه وله افزود: «در طول سخنرانی اسد، به یاد آوردم که [سوری‌ها] را با سلاح‌های شیمیایی هدف قرار گرفتند و کودکان و غیرنظامی‌هایی را دیدم که حتی نمی‌توانستند نفس بکشند و درمان شوند، زیرا تمام بیمارستان‌های خان شیخون (جنوب ادلب) آن روز بمباران شدند."
سلین قاسم در مصاحبه خود با دویچه وله گفت که این جنایات فقط به سوری‌ها محدود نمی‌شود، بلکه شامل آوارگان فلسطینی نیز می شود. نیروهای دولتی اردوگاه های آوارگان فلسطینی را محاصره و بمباران کردند، با وجود اینکه سوریه از پیشنهاد تشکیل کشور فلسطینی دفاع می کند.
اسد و فلسطینی ها: یک رابطه پیچیده
در همین زمینه، ناظران می گویند که رابطه سوریه از یک سو و فلسطینی‌ها و حماس از سوی دیگر مدت‌ها است ادامه دارد، اما در عین حال پیچیده است. شایان ذکر است که حماس دارای روابط تاریخی با اخوان المسلمین است که شاخه سوری آن برای چندین دهه با کنترل قدرت خاندان اسد مخالف بود و در سال 1982 قیامی را در شهر حماه رهبری کرد که رئیس جمهور وقت سوریه، حافظ اسد. ، توانست آن را سرکوب کند و منجر به مرگ بین 10000 تا 30000 نفر شد.
اما در مقابل، دولت سوریه به حمایت از آرمان فلسطین پرداخته است. سوریه هزاران فلسطینی را در اردوگاه های معتددی در شهرهای این کشور مانند دمشق، حماه و لاذقیه اسکان می دهد. بر اساس گزارشی که در مارس 2011 منتشر شد، تعداد آنها به 570000 نفر رسید.
دمشق در حالی که میزبان این تعداد زیادی از آوارگان فلسطینی بود، مقر تعدادی از رهبران حماس به ریاست خالد مشعل، رئیس سابق دفتر سیاسی جنبش، علیرغم اختلاف نظرهای دولت سوریه و مقامات حماس در مقاطعی در دمشق بود. اما به عنوان مثال، سال 2011 و قیام سوریه علیه بشار اسد، به دلیل امتناع حماس از جانبداری از اسد، نقطه عطفی در روابط بود، بنابراین خالد مشعل به قطر سفر کرد تا در آنجا ساکن شود.
"غزه سوریه"
سلین قاسم در این رابطه گفت که نیروهای دولتی در جریان این قیام عمداً غیرنظامیان فلسطینی ساکن در محله یرموک را هدف قرار دادند که ساکنان آن آوارگان فلسطینی بودند و به محله‌ای با اکثریت فلسطینی تبدیل شد و این بدان معناست که بسیاری از سوری‌ها در آنجا زندگی می کردند. پس از تسلط مخالفان بر یرموک، نیروهای دولتی اردوگاه را محاصره کردند و از ورود مواد غذایی، برق، دارو و سایر مواد جلوگیری کردند. بسیاری از مردم در آن زمان این اردوگاه را غزه سوریه می‌نامیدند زیرا هیچ کس قادر به ورود یا خروج از اردوگاه نبود. با این حال، سال گذشته شاهد عادی‌سازی روابط بین اسد و حماس پس از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بعد از سال‌ها تعلیق عضویت این کشور در این اتحادیه، در واکنش به عادی‌سازی حماس و سوریه ادعا میشود این اقدام با هدف ارتقای صلح در منطقه انجام شده است. با وجود این، ناظران می گویند که وضعیت بی اعتمادی همچنان ویژگی اصلی روابط بین اسد و حماس است، نظری که ساموئل رامانی، دستیار موسسه خدمات تحقیقاتی رویال یونایتد (RUSI) برای به آن معتقد است. چند روز پیش مقاله ای از وی در این موسسه منتشر شد.
سخنان تند و رفتار منظم
در پایان نشست اضطراری ریاض، بیانیه مشترک خواستار آتش‌بس و پایان محاصره غزه برای تسهیل ورود کمک‌های بشردوستانه مانند آب، غذا و دارو به نوار غزه شد و از دادگاه کیفری بین‌المللی خواسته شد تا درباره جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت ارتکابی توسط اسرائیل در سرزمین‌های فلسطین تحقیق شود.
دولت سوریه از جمله امضاکنندگان بیانیه نهایی بود، اما تاکنون نقش مهمی در درگیری نداشته است. رامانی در آن نوشت: «گرچه رژیم سوریه همبستگی خود را با غزه اعلام کرد، اما از تشدید تنش با اسرائیل خودداری کرد. واکنش رژیم سوریه به جنگ غزه با لفاظی‌های تند و اقدامات محدود بود زیرا مایل به تحمل خطرات سیاسی و امنیتی بخاطر حماس نیست.
وی خاطرنشان کرد: پاسخ نظامی سوریه به اسرائیل همچنان محدود به حملات موشکی پراکنده برون مرزی به بلندی‌های جولان اشغالی است، اما سال‌هاست که وضعیت با ثبات است.
از سوی دیگر، ارتش اسرائیل به هدف قرار دادن چندین سایت در سوریه از جمله فرودگاه های دمشق و حلب ادامه داد که منجر به از خارج شدن آنها از خدمت شد. تل‌آویو می‌گوید هدف این بمباران جلوگیری از ورود هواپیماهای ایرانی حاوی است، اما اسرائیل تلاشی برای حمله به اهداف نظامی سوریه یا روسیه نکرد، در حالی که ایالات متحده اهدافی را که به گفته آنها ایرانی‌ها در سوریه بودند، بمباران کرد.
جوزف داهر پژوهشگر اندیشکده اتحادیه اوروپا و کارشناس مسائل سوریه در مصاحبه‌ای با خبرگزاري " سوریا علي طول" دولت سوریه را "بازیگر بسیار منفی و ضعیف" توصیف کرد و افزود که دمشق متوجه شده است که از قدرت نظامی برخوردار نیست. حمایت ایران و روسیه چیزی است که اسد را از شکست در نبرد با مخالفان بازداشته است. داهر موشک های شلیک شده از جنوب سوریه را «نمادین» توصیف کرد و تأکید کرد که «جبهه سوریه آرام است. این نظر با نتایج تحلیلی که توسط محققان گروه بین‌المللی بحران انجام شده است، مطابقت دارد که «علیرغم حملات و حملات متقابل، به نظر نمی‌رسد که هیچ یک از طرفین، خواه ایالات متحده و اسرائیل از سوی دیگر، ایران و گروه‌های وفادار به آن، خواهان تشدید تنش‌های منطقه‌ای بزرگ هستند.
در همین چارچوب، فعالان مخالف، چه در داخل و چه در خارج از سوریه آنچه که در خاورمیانه اتفاق می‌افتد و آنچه در سوریه رخ میدهد را بی‌ارتباط به هم نمی‌دانند. و معتقدند که نادیده گرفتن جرائم بشار اسد و اجازه دادن به ارتکاب آن مانند بمباران بیمارستان ها، کشتن خبرنگاران و حملات شیمیایی منجر به تکرار این تراژدی تلخ در غزه شده است کل سیستم حقوق بین الملل بشردوستانه را زیر سوال می‌برد.
در همین رابطه، ابراهیم زیدان، روزنامه‌نگار و فعال سوری مقیم ادلب که تحت کنترل مخالفان مسلح سوری است، در گفت‌وگو با دویچه وله گفت: حضور بشار اسد در نشست ریاض به دنبال حضور در اجلاس‌های قبلی آن است. او از ضرورت ادامه مبارزه برای برقراری صلح و دستیابی به عدالت در منطقه صحبت کرد و گفت که برای دستیابی به عدالت ، حکومت سوریه باید پاسخگوی جنایات هولناکی را که در سوریه رخ داده است؛ باشد.