افزایش چشمگیر تاکتیک‌های یک گروه جدایی‌طلب بلوچ با ربودن یک قطار مسافربری در روز سه‌شنبه همراه بود. جنگجویان جدایی‌طلب روز سه‌شنبه در جنوب غربی پاکستان قطاری را ربودند و حدود ۳۶ ساعت مسافران را گروگان گرفتند. ارتش پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که با عملیات نجات، این بحران را پایان داده است؛ عملیاتی که منجر به آزادی مسافران و کشته شدن بیش از ۳۰ شبه‌نظامی شد. در متن حاضر آنچه باید درباره گروه عامل این حمله، یعنی ارتش آزادی‌بخش بلوچ بدانید، آمده است.
ارتش آزادی‌بخش بلوچ (BLA) چیست؟
ارتش آزادی‌بخش بلوچ یا BLA، یک گروه جدایی‌طلب شبه‌نظامی است که در استان بلوچستان پاکستان فعالیت می‌کند و خواهان ایجاد یک کشور مستقل بلوچ است. این گروه در سال‌های اخیر حملات خود را تشدید کرده و نیروهای امنیتی، زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، به‌ویژه از سوی چین را هدف قرار داده است. عملیات BLA بخشی از شورش گسترده‌تری است که دهه‌ها در یکی از مناطق پرتنش‌ترین پاکستان ادامه داشته است.
مردم بلوچ چه کسانی هستند؟
مردم بلوچ یک گروه قومی بومی منطقه‌ای هستند که شامل استان بلوچستان پاکستان، جنوب شرقی ایران و جنوب افغانستان می‌شود. آن‌ها هویت زبانی، فرهنگی و قبیله‌ای متمایزی دارند و زبان خاص خود، بلوچی، که به خانواده زبان‌های ایرانی تعلق دارد، را صحبت می‌کنند. از نظر تاریخی، بلوچ‌ها شیوه زندگی نیمه‌کوچ‌نشینی و قبیله‌ای را حفظ کرده‌اند و سنت دیرینه خودگردانی دارند.
بسیاری از ملی‌گرایان بلوچ استدلال می‌کنند که منطقه آن‌ها توسط دولت‌های ملی به حاشیه رانده شده است که منجر به شکایات دیرینه در مورد محرومیت اقتصادی، طرد سیاسی و سرکوب نظامی شده است. شهر کویته پاکستان، پایتخت بلوچستان، در مرکز این درگیری قرار داشته است. موقعیت استراتژیک آن در نزدیکی مرز افغانستان، آن را به مکانی کلیدی برای تجارت، حکومت و عملیات امنیتی تبدیل کرده است.
بلوچستان از نظر مساحت، بزرگ‌ترین استان پاکستان است و تقریباً ۴۴ درصد از کل مساحت کشور را تشکیل می‌دهد. با این حال، کم‌جمعیت‌ترین استان است و تنها حدود ۶ تا ۷ درصد از کل جمعیت پاکستان را در خود جای داده است.
حملات اخیر BLA چه بوده‌اند؟
افزایش چشمگیر تاکتیک‌های BLA با ربودن یک قطار مسافربری حامل بیش از ۴۰۰ مسافر در روز سه‌شنبه همراه بود. شبه‌نظامیان قطار را مجبور به توقف در منطقه‌ای دورافتاده کردند، گروگان‌ها را به اسارت گرفتند و قبل از مداخله نیروهای امنیتی، چند واگن را به آتش کشیدند. بمب‌گذاری مرگبار در ایستگاه راه‌آهن کویته در نوامبر ۲۰۲۴ ده‌ها نفر را کشت و بسیاری دیگر را زخمی کرد و یکی از ویرانگرترین حملات در پاکستان در سال‌های اخیر را رقم زد. ارتش آزادی‌بخش بلوچ مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و ادعا کرد که این پاسخ به عملیات نظامی در بلوچستان بوده است.
سال گذشته، BLA مسئولیت بمب‌گذاری مرگباری را که کاروانی حامل اتباع چینی را در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی کراچی، بزرگ‌ترین شهر پاکستان، هدف قرار داده بود، بر عهده گرفت. در سال ۲۰۲۲، شری بلوچ، معلم ۳۰ ساله و مادر دو فرزند، بمبی انتحاری را در کراچی منفجر کرد که خود و چهار نفر دیگر از جمله سه معلم چینی را کشت. BLA در سال ۲۰۲۰ به ساختمان بورس اوراق بهادار کراچی که بخشی از آن متعلق به یک کنسرسیوم چینی است، حمله کرد و در سال ۲۰۱۸ به کنسولگری چین در کراچی حمله نمود. BLA بارها کارگران و مهندسان چینی درگیر در پروژه‌های کریدور اقتصادی چین و پاکستان را هدف قرار داده است. این حملات شامل تیراندازی، بمب‌گذاری انتحاری و کمین علیه کاروان‌های حامل پرسنل چینی بوده است.
چرا B.L.A با پروژه‌های سرمایه‌گذاری چینی مخالف است؟
سازمان آزادی‌بخش بلوچ (B.L.A) سرمایه‌گذاری‌های چین را استثمارگرانه و تهدیدی برای خودمختاری بلوچستان می‌داند. این گروه بارها به اتباع و پروژه‌های چینی، به ویژه پروژه‌های مرتبط با کریدور اقتصادی چین و پاکستان، حمله کرده است. بلوچستان میزبان زیرساخت‌های کلیدی CPEC، مانند بندر گوادر، است. حملات به اتباع چینی، محل‌های ساخت و ساز و پروژه‌های زیرساختی با هدف مختل کردن این سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و ارسال پیامی به پکن در مورد هزینه‌های دخالت در بلوچستان انجام می‌شود.ارتش(سازمان) آزادی‌بخش بلوچ مبارزات خود را به عنوان مبارزه علیه استخراج اقتصادی به سبک استعماری توصیف کرده است.
آیا ارتش آزادی‌بخش بلوچ یک گروه اسلام‌گرا است؟
خیر. بر خلاف بسیاری از گروه‌های شبه‌نظامی دیگر که در پاکستان فعالیت می‌کنند، این سازمان یک جنبش جدایی‌طلب سکولار است که به دنبال استقلال بلوچستان است نه ایجاد یک دولت اسلامی. ایدئولوژی آن ریشه در ملی‌گرایی بلوچ دارد و شکایات آن در درجه اول به خودمختاری سیاسی، کنترل اقتصادی بر منابع محلی و مخالفت با آنچه آن را استثمار توسط دولت پاکستان می‌داند، مربوط می‌شود.
درگیری از چه زمانی آغاز شد؟
درگیری بلوچستان به سال 1947، زمانی که پاکستان استقلال یافت و بلوچستان را ضمیمه کرد، برمی‌گردد، اقدامی که با مخالفت بسیاری از ملی‌گرایان بلوچ روبرو شد. از آن زمان تاکنون، این منطقه شاهد شورش‌های متعددی بوده است که شورش‌های بزرگ در دهه 1950، 1970 و اوایل دهه 2000 رخ داده است. جدیدترین شورش تا امروز ادامه دارد.
تا سال 2020، شورش بلوچستان به دلیل سال‌ها عملیات ضد شورش، اختلافات بین گروه‌های جدایی‌طلب، خستگی و مشوق‌های دولتی برای کنار گذاشتن سلاح توسط شبه‌نظامیان، به شدت تضعیف شده بود. اما شدت و فراوانی حملات در سال 2021 به شدت افزایش یافت. بر اساس آمار پاکستان، تعداد حملات تروریستی در بلوچستان در سال 2021 در مقایسه با سال 2020 تقریباً دو برابر شده است.
پاکستان چگونه به شورش پاسخ داده است؟
جدایی‌طلبی بلوچ تنها یکی از نیروهای تهدیدکننده وحدت و ثبات از قبل شکننده کشور است. دیگر نیروها شامل شورش‌های خشونت‌آمیز وابسته به داعش و طالبان پاکستان هستند. دولت پاکستان با ترکیبی از عملیات نظامی و سرکوب اطلاعاتی به ارتش آزادی‌بخش پاسخ داده است و تلاش می‌کند شبکه‌های این گروه را از بین ببرد.
به گفته گزارش‌های خبری، مدافعان دانشجویی و گروه‌های حقوق بشری، سازمان‌های امنیتی این کشور با سرکوب جوانان تحصیل‌کرده بلوچ، شبه‌نظامیان مظنون را گاهی اوقات برای سال‌ها بدون محاکمه «ناپدید» کرده‌اند. مقامات پاکستانی همچنین ادعا کرده‌اند که هند کمک‌های مخفیانه‌ای به شورشیان بلوچ ارائه کرده است. سازمان آزادی‌بخش ادعا می‌کند که یک جنبش ملی‌گرای مستقل است که به جای حمایت خارجی، به جنگجویان و طرفداران خود در بلوچستان متکی است.
پیامدهای منطقه‌ای فعالیت‌های B.L.A. چیست؟
شورش بلوچستان پیامدهایی فراتر از مرزهای پاکستان دارد. این استان با ایران و افغانستان مرز مشترک دارد و جابجایی‌های فرامرزی شبه‌نظامیان نگرانی‌هایی را در مورد بی‌ثباتی گسترده‌تر منطقه‌ای ایجاد کرده است. ایران گاهی اوقات نگرانی خود را در مورد فعالیت‌های جدایی‌طلبان بلوچ در نزدیکی مرز خود ابراز کرده است، در حالی که تحولات سیاسی افغانستان متغیرهای جدیدی را در تلاش‌های ضد شورش پاکستان ایجاد کرده است.