روز شنبه، ۲۶ آوریل، انفجار بزرگی بندر شهید رجایی، بزرگترین بندر کانتینری ایران، را لرزاند. در روزهای پس از آن، تعداد کشته‌شدگان به حداقل ۷۰ نفر و بیش از ۱۰۰۰ نفر زخمی افزایش یافته است. تا سه‌شنبه، ۲۹ آوریل، آتش‌نشانان کنترل آتش را به دست گرفته بودند، اما هنوز در تلاش برای مهار مراحل نهایی آن بودند.
سؤال ۱: چه چیزی باعث انفجار بندر شد؟
پاسخ ۱: هنوز گزارش‌های متناقضی در مورد ماهیت دقیق ماده‌ای که باعث انفجار اولیه شد، وجود دارد، اگرچه توجه به طور فزاینده‌ای بر روی پرکلرات سدیم یا پرکلرات آمونیوم، پیش‌سازهای سوخت جامد برای موشک‌ها، متمرکز شده است. به نظر می‌رسد انفجار در داخل یک کانتینر حمل و نقل باعث انفجار کانتینرهای مجاور شده است. در حالی که عامل اصلی هنوز مشخص نیست، خطای انسانی محتمل‌ترین توضیح است. مقامات ایرانی اصرار دارند که کانتینرهای مورد نظر به طور نامناسبی برچسب‌گذاری شده‌اند و هیچ اشاره‌ای به ماهیت بالقوه فرار محتویات آنها نشده است. با این حال، خرابکاری یا حمله را نمی‌توان رد کرد. منطقه‌ای که در اثر انفجار تخریب شد، یک محوطه کانتینر روباز بود، نه یک انبار بسته، که به طور بالقوه امکان خرابکاری یا حمله را فراهم می‌کرد.
سوال ۲: چرا انفجار اینقدر بزرگ بود؟
پاسخ ۲: کانتینرهای حمل و نقل با اندازه استاندارد معمولاً حداکثر بار حدود ۶۳۰۰۰ پوند را حمل می‌کنند که سوخت کافی برای یک انفجار بزرگ ایجاد می‌کند. تصاویر ماهواره‌ای که در ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ به همراه فیلم‌های دوربین مداربسته گرفته شده است، نشان می‌دهد که انفجار اولیه باعث انفجارهای ثانویه و ثالثیه شده است. مواد خطرناک اغلب در کنار هم ذخیره می‌شوند، که به توضیح اینکه چرا چندین کانتینر در مجاورت انفجار اولیه ممکن است حاوی مواد منفجره بوده باشند، کمک می‌کند.
سوال ۳: چرا اختلال در بندر شهید رجایی برای ایران اهمیت دارد و آسیب به این منطقه چگونه بر عملیات بندر تأثیر خواهد گذاشت؟
پاسخ ۳: بندر شهید رجایی یک شریان حیاتی اقتصادی برای ایران است. اگرچه ایران ۱۱ بندر اصلی دارد، شهید رجایی تا ۸۵ درصد از کل بارگیری و تخلیه کانتینرها را در تمام بنادر ایران پردازش می‌کند. اهمیت آن در سال‌های اخیر افزایش یافته است، به طوری که این بندر در سال ۲۰۲۴ شاهد رشد ۱۳ درصدی و رسیدن به توان عملیاتی بیش از ۳ میلیون TEU (واحدهای معادل ۲۰ فوت، معادل نصف اندازه یک کانتینر حمل و نقل استاندارد) بوده است. آسیب به این بندر همچنین در حالی رخ می‌دهد که ایران با فشار اقتصادی فزاینده‌ای روبرو است. حتی قبل از روی کار آمدن دولت جدید ترامپ، ایران با تورم مداوم - بالای ۳۰ درصد - و ارزش پول ملی که به پایین‌ترین حد تاریخی خود رسیده بود، دست و پنجه نرم می‌کرد. با تجدید کمپین «فشار حداکثری» رئیس جمهور ترامپ بر ایران در راستای دستیابی به یک توافق هسته‌ای جدید، این کشور حتی قبل از انفجار بندر نیز با درد اقتصادی و نارضایتی اجتماعی فزاینده‌ای روبرو بود.
با این حال، به نظر می‌رسد پیامدهای انفجار بندر کوتاه مدت باشد. مقامات ایرانی در اظهارات اخیر خود اعلام کردند که تجهیزات حیاتی، مانند جرثقیل‌های دروازه‌ای، آسیب ندیده‌اند. تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای انجام شده توسط CSIS ظاهراً تأیید می‌کند که چنین تجهیزاتی به نظر آسیب جدی ندیده‌اند. به همین ترتیب، در حالی که مسیرهای ریلی منتهی به بندر و خارج از آن احتمالاً تحت تأثیر آوار ناشی از انفجار قرار گرفته‌اند که نیاز به پاکسازی دارد، اما هیچ نشانه‌ای از آسیب ساختاری روی ریل‌ها دیده نمی‌شود که نشان می‌دهد ممکن است ظرف چند روز دوباره به بهره‌برداری برسند.
سوال ۴: این انفجار چه معنایی برای مذاکرات جاری ایالات متحده و ایران دارد؟
پاسخ ۴: بعید است که آسیب به بندر در حال حاضر بر مذاکرات سطح بالا تأثیر بگذارد. از آنجا که این انفجار از آسیب ساختاری به خطوط تأمین حیاتی، زیرساخت‌ها و تجهیزات جلوگیری کرد، احتمالاً اختلال اقتصادی ناشی از خسارت به بندر نسبتاً مهار شده باقی خواهد ماند. مقامات ایرانی همچنین به سرعت اسناد نادرست ادعا شده کانتینرها را عامل انفجار دانستند، نه اینکه یک کشور را به حمله یا خرابکاری در بندر متهم کنند. با این حال، اگر شواهدی مبنی بر اینکه انفجار نتیجه اقدام یک کشور دیگر بوده است، آشکار شود، مذاکرات می‌تواند پیچیده شود.